Brief 19 aan Vincent van Gogh

21 juli 2023

Op 19-07-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn negentiende brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Mijn tijd hier in Drenthe raakt op. Jouw tijd ook want eigenlijk ben ik al bij jouw laatste brieven beland. Deze laatste twee weken is de studio in de middag geopend voor publiek. Alleen de ochtend kan ik nog werken. (Zojuist kwam er een ijsjes etende familie binnen met de vraag of ik weet waar voer voor de karpers gehaald kan worden. “Geen idee”, zeg ik. “Toch bedankt doehoeg”. En ze draaien weer om.) Het gebrek aan tijd, de eindigheid, jaagt me wat op, haalt de kalmte weg. Ik moet denken aan de zenuwen waar jij vaker over schrijft versus de kalmte die je ervaart als je in het landschap bent. Ook jij wordt opgejaagd door de tijd. Misschien ook dat je wat in te halen hebt doordat je later begonnen bent met schilderen. Er is niemand die jou zegt dat je op moet schieten, dat er iets af moet. Mensen die voor een baas werken begrijpen dat vaak niet. Geld, werk en functionaliteit lijken gelijk op te gaan. Daar hoef je dan geen vragen over te stellen. De maatschappij lijkt te zijn ingericht op doelen bereiken of stellen. We moeten door de toekomst in. Pas als het leven ophoudt dan staan we stil. In die tussentijd is er heel veel heden, heel veel punten op de tijd die samen een levenslijn vormen. Ik ben begonnen met mijn communicatie aan jou, het uitschrijven van de brieven in de ruimte als installatie op een intuitieve manier. Daarbij moet ik denken aan de kunstenaar Henk Visch die daarover kan zeggen: “Het ziet zo”. Kijken is ons vak. Als alles rationeel teveel klopt in een werk dan is het niet goed. Het moet “zo zien”. En daar is tijd voor nodig. Kalmte. Die zenuwen wakkeren onzekerheid aan en die onzekerheid zoekt steun bij de ratio die alles inkadert. Het is ook de spagaat die ik voel tussen maken en tonen. Tussen de intimiteit van het atelier en de ogen van de toeschouwer die er weer zijn/haar eigen verhaal van maakt, vragen stelt, dingen zegt, dingen vindt. Het staat volkomen los van het proces dat eraan vooraf is gegaan. Toch weet ik ook dat een (beeldend) werk veel voor een ander kan betekenen. Voor mij in ieder geval wel. Ik kan me bij voorbeeld herinneren dat ik lang geleden in het van Goghmuseum in A’dam heel lang voor een klein zelfportret van jou heb gestaan. De intimiteit van het maken, de extreme concentratie die uit het werk sprak hypnotiseerde me haast. De klein getoeste kleuren die bewogen, samensmolten en mij mee namen in een eindeloze tijd. Ik zag jouw hand heel geduldig bewegen over dat bescheiden formaat en los van alles in die tijdmachine stappen die mensen met elkaar verbindt over de eeuwen heen met de kunst als vervoermiddel. En dan ben je niet bezig met doelen, waar je het gaat tonen, hoeveel het op moet brengen. Nee, je doet het, maakt het, omdat “het zo ziet”.
Ik was ontroerd door de zelfportretten die geschilderd werden door de jongeren van Movement Emmen die ik deze week weer les gaf. Ze begonnen met het schilderen van een achtergrond waarin sommigen zich helemaal verloren. Die achtergrond was eigenlijk genoeg, het gaf een vrijheid om alleen met verf en kleur bezig te zijn. Het is prachtig te ervaren hoe deze jonge mensen zich kwetsbaar durven op te stellen, anders durven zijn. Ook omdat ze net als jij niet anders kunnen.