“Tekende in een herbergje aan de weg een oud wijfje aan het spinnenwiel, donker silhouetje als uit een toversprookje, donker silhouetje tegen een licht raam, waardoor men de lichte lucht zag en een wegje door t fijne groen, en een paar ganzen die gras pikten.” Deze tekening maakte je tijdens jouw tocht van Nieuw-A’dam naar Zweeloo in Sleen en je schreef het in jouw brief aan Theo op 16 november 1883. Ik ben naar dat herbergje toe gegaan dat nu een enorm pand is – na jouw tijd aan alle kanten uitgebouwd- dat verhuurd wordt aan groepen. Een jaar geleden werd het jonge stel Richard en Selva eigenaar van deze ‘herberg’ waar jij 140 jaar geleden koffie hebt gedronken en een broodje gegeten. Ook dat heb ik herhaald. Het vrouwtje aan het spinnenwiel daarentegen heb ik als model omgeruild voor de exotische nieuwe eigenaresse. Selva vluchtte eind jaren 70 met haar ouders uit Argentinië via de buik van haar moeder en groeide op in Emmen. Er zijn nogal wat politiek ellendige dingen gebeurd tussen onze jaartallen in waardoor grote groepen mensen zich zijn gaan verplaatsen over de wereld op zoek naar een veilig heenkomen. Op het station in Emmen waarvandaan ik regelmatig mijn reisjes maak, verzamelen vluchtelingen zich van allerlei werelddelen om naar Ter Apel te gaan waar iedereen die asiel wil aanvragen in Nederland zich direct na aankomst persoonlijk dient te melden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst.
De machteloosheid ten aanzien van al die ellende in de wereld die we dagelijks via de media over ons heen krijgen die deelde ik met Richard in een gesprek dat direct de diepte in ging. Opgegroeid ‘op’ Erica (zoals de Ericanen zeggen), een dorp niet ver van Sleen, is hij zich bewust van de zorg voor de gemeenschap, de wereld dichtbij waar je wel invloed op kunt uitoefenen. Ook het pand dat ze hebben overgenomen in Sleen kent een geschiedenis van voordat jij daar jouw tekening maakte tot nu en dat maakt Richard nederig als onderdeel van deze geschiedenis waar hij zorg voor wil dragen. Veel van dit soort panden in dorpen worden gesloopt om plaats te maken voor woningbouw omdat er niet meer zo groots getrouwd wordt als in vroegere tijden. Nu we het toch over huwen hebben..Hoe anders zou jouw leven gelopen zijn als je wel kon trouwen met Sien? Zou dat van invloed geweest zijn op jouw leven als kunstenaar? Je had dan wel de verantwoordelijkheid ook voor haar kinderen, dan maak je misschien andere keuzes. Maar eenzaamheid is ook niet alles. Tegelijk daar moet je iets mee. Door jouw schilderen ben jij in contact met de wereld om je heen en daardoor wellicht minder eenzaam.
Ik lees een mooi filosofisch essay van Paul van Tongeren ‘Identi-tijd’ waarin het gaat dat wij mensen als ´tijdwezens´ uitgestrekt zijn in de tijd. Dat het lastig is je te verbinden aan het heden, dat we vaker in de hoop van de toekomst leven of in de herinnerde geschiedenis. Schilderen helpt om het nu te ervaren en daarmee samen te vallen.
Overigens Selva, de mede-eigenaresse van de ‘herberg’ in Sleen heeft een musicalopleiding gevolgd waarin ze in een musical speelde die over jouw leven ging! Ze was afgewezen voor de rol van jouw geliefde Sien maar kreeg wel de rol van mevrouw Roulin, de vrouw van de postbode Joseph Roulin die jij in de eerste maanden van 1889 gaat schilderen. Zij staat symbool voor het moederschap. Jij hebt haar man en hun drie kinderen ook geschilderd. Het bijzondere toeval wil dat Richard en Selva ook drie kinderen hebben.
Brief 7 aan Vincent van Gogh
29 mei 2023
Emmen 26-05-2023,
Beste Vincent,
Ik spring weer even terug in de tijd naar jouw brief van 17 september toen je naar het kerkhof ging in de buurt van Hoogeveen. Waarschijnlijk is dat het kerkhof van Hollandscheveld. Het is een oefening in geduld om daar te geraken met bussen die daar maar 1 keer in het uur naartoe gaan en dan nog een eindje lopen om op de plek van bestemming te komen. Tegelijk zoeft iedereen op grote snelheid langs me heen op elektrische fietsen, zowel jong als oud. En jij reisde per trekschuit, open kar of te voet. Daar moest ik aan denken toen ik tussen de weilanden door mijn hoofd leeg liep. Die leegte en de langzaamheid geeft zuurstof en ruimte in de hersenen. Je kunt je druk maken maar je kunt het ook niet doen en gewoon lopen, zijn, kijken. Bijvoorbeeld naar prachtige witte geiten die ik onderweg tegen kwam en bijna licht gaven door het zonlicht. Ik zag er de geschilderde geiten van Jan Mankes in, die met zijn penseel gewone dingen van binnenuit tot heilig schildert. Jan werd een jaar voor jouw dood geboren in Meppel, in Drenthe. En hij ging al dood op zijn 30e, de leeftijd die jij nu hebt. Jan had al succes tijdens zijn korte leven en bij jou begint het pas bij je 30e. Hoe zou jij zijn schilderijen hebben gevonden? Ik denk dat de liefde voor de natuur en het alledaagse wel overeenkomstig is, maar Jan’s handschrift is weg gepenseeld in de gelaagde olieverf terwijl het verstilde mystieke in het onderwerp heel langzaam aan de oppervlakte komt. Terwijl jouw temperament beweging geeft aan jouw penseelstreken die je niet gladstrijkt maar laat staan, omdat het zo en niet anders moet zijn. Jij bent misschien extremer, een vernieuwer omdat je niet anders kon.
Een geit in Hollandscheveld
Schilderij door Jan Mankes
Ik naderde het kerkhof via het lange pad dat lila/paars was door de vele rododendrons. Rododendrons waar mijn ouders onder zijn uitgestrooid op een plek in de bossen ergens in het midden van het land waar ik mijn kindertijd heb doorgebracht. Gek dat ik op dat moment op twee plekken, misschien zelfs drie plekken tegelijk daar was. De allesbepalende plek van mijn jeugd die alleen in mijn herinnering bestaat, de overwoekerde plek die het was tijdens het uitstrooien en ondertussen liep ik naar het kerkhof van Hollandscheveld op zoek naar iets van jou.
Ik speurde naar graven die ouder waren dan 1883 en die heb ik gevonden. Die zou jij kunnen hebben gezien. Maar jij beschrijft in jouw brief het geheel; ‘een stuk heide met heg…graven begroeit met bunt en heide..’ En zo heb je het ook getekend. Ik zoom meer in op de individuele stenen en ben benieuwd naar wie die mensen waren in hun tijd. En ondertussen ook nog een online meeting gehad op een bankje op dat kerkhof. Dat vond ik wel een mooie locatie in die setting, verschillende dingen/tijden door elkaar heen. Misschien was het reizen van en naar deze plek wel belangrijker dan de plek zelf. Mijmertijd.
Kerkhof in Hollandscheveld
Wat ik je nog vergeten was te vertellen. Ik ben weer even in Nieuw-Amsterdam geweest, op de plek waar jouw samengestelde portret is geschilderd op een silo en jouw schilderij van een ophaalbrug enorm uitvergroot op de andere zijde. Een groep mensen waarvan ik Sieta ken van het van Goghhuis, het logement waar jij destijds logeerde, hebben daar zonnebloemen gezaaid vanwege jouw aanwezigheid in 1883. Het leverde wel een mooi beeld op al die gehurkte mensen in de zwarte aarde. De werkende mens in het landschap, maar in deze tijd meer een
re-enactment; een surreële performance.
Zonnenbloemen planten in Nieuw-Amsterdam
Schilderij door Vincent van Gogh, collectie van Gogh museum A'dam
Brief 5 aan Vincent van Gogh
22 mei 2023
Op 19-05-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn vijfde brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.
Beste Vincent,
`Wat willen wij allen stellen tegenover het noodlot? Allen, allen zonder onderscheid bedaard werken, kalmte..’ en nog meer schreef je op de dag van 12 oktober in Nieuw-Amsterdam. Soms vang ik flarden op van gesprekken in het park waar ik verblijf. “Mamma, kan een hart echt breken?” hoorde ik een kind vragen. “Zijn moeder zit in een hospice, aldus een oude vrouw op een bankje tegen een andere vrouw met een man met een beperking ertussenin. Kalmte en zenuwen; die woorden lees ik vaker terug in jouw brieven. Aanwezig zijn en afleiding. Zoals gedoe met geld. Je verlangt ernaar samen met jouw broer te zijn, zodat je je aan hem kunt scherpen, productiever zult zijn. En minder eenzaam ook denk ik zo. We hebben een eenzaam vak. En het is nooit zeker of er geld uit gaat komen. Ons werk is niet per definitie gebonden aan een ‘verdienmodel’. We doen het omdat het om de 1 of andere reden moet gebeuren terwijl er niemand om vraagt. Tegelijk..ging ik ook anders naar jou kijken toen ik Sieta, vrijwilliger van het van Goghhuis in Nieuw-A’dam ontmoette. Dat is het logement waar jij hebt gelogeerd met uitzicht op de Hoogeveense vaart en die ophaalbrug die jij geschilderd hebt.( Ik heb over dezelfde houten vloer gelopen als waar jij overheen liep, de kast zien staan die jij gezien hebt, jouw nagebouwde kamer met kopieën van jouw tekeningen) Sieta vertelde dat een eenvoudige arbeider 60 cent per dag verdiende. Jij betaalde 1 gulden per nacht voor het overnachten in een logement. Jij kon de veenarbeiders buiten gaan zitten schilderen en tekenen terwijl zij zware fysieke arbeid verrichtten. Arbeiders die nooit met kunst in aanraking kwamen, zich uit de naad werkten om rond te komen en dan iemand die naar hen kijkt om ze op het platte vlak te vereeuwigen. En dat deed jij denk ik omdat je de gewone man uit de tijd wilde lichten, maar dat hadden zij niet door of zij zaten er niet op te wachten. Of was het dat je -zoals je jouw broer als advies gaf- jouw verbond tussen jezelf de natuur wilde herstellen? Het buiten schilderen en schetsen van de mens werkend op -en daardoor verbonden met- het land, zorgt er mijnziens ook voor dat jíj je verbonden voelde met die natuur. Want tekenen en schilderen is langzaam kijken, langer kijken, jezelf vergeten en verplaatsen in het zichtbare buiten jezelf, het moment oprekken en meer zien.
In de vraag aan jouw broer Theo om zich bij jou te voegen als schilder gebruikte jij het woord ‘handwerklui’. Er spreekt een zekere bescheidenheid uit waar ik van houd.
Je noemt als inspiratie de school van Barbizon, de kunstenaarskolonie actief was in de periode 1830 tot 1870 . Als reactie op de romantiek schilderden zij realistisch in de vrije natuur zonder opsmuk. Niet het verheerlijken maar kijken naar wat er is.
Je schreef dat het in de stad niet deugt, dat je naar buiten moet en het tegenovergesteld moet worden van wat je bent; je vernieuwen in de natuur. Is het de herrie van de stad -met de vele stemmen- dat afleidt van waar het werkelijk om gaat? Brengt de natuur ons dichter bij een innerlijke stabiele stilte van waaruit essentiële en daardoor ook vernieuwende werken gemaakt kunnen worden?
Je had geen kunstacademie afgerond. Toch begon je aan het avontuur. Een onzekerheid die ik zelfs nu nog voel, terwijl ik in leeftijd jouw moeder had kunnen zijn, hoe moet dat voor jou geweest zijn? Als je jong bent is misschien alles wel helderder, en wellicht speelt het ‘man-zijn’ daarbij ook nog een rol. Met dat laatste ben ik overigens nooit zo bezig. Toch ben ik wel benieuwd hoe jouw verhaal zou zijn geweest als je een vrouw was.
Het van Goghhuis in Nieuw-Amsterdam
Het van Goghhuis in Nieuw-Amsterdam
De kamer van Vincent
Bezoeker in de ZOOkeeper studio
Brief 4 aan Vincent van Gogh
22 mei 2023
Op 18-05-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn vierde brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.
Beste Vincent,
In jouw brief van 22 september vanuit Hoogeveen (ik spring een beetje in data in reactie op jouw brieven en dat kan op de plek in de tijdszone waarin ik me begeef) schrijf je dat je enige tegenspoed hebt met modellen. Er werd over gelachen, je werd voor de gek gehouden en je kon jouw figuurstudies niet afkrijgen door onwil van de modellen. In mijn tijd gaat het er anders aan toe. In de openbare toilet van het Rensenpark kwam ik een heel bijzondere verschijning tegen; een soort hedendaagse reïncarnatie van een geisha die jij ooit geschilderd zou kunnen hebben in 1887. Ik had over Wishnu gehoord. Hij werkt als vrijwilliger in het Tibetaanse museum dat hier gevestigd is als vrijwilliger. Het museum is gevuld met hedendaagse Tibetaanse kunst gemaakt door een lama die een variatie op jouw amandelbloesemtak uit 1890 heeft geschilderd. Wishnu zal met dat werk als decor een performance gaan uitvoeren. Ik nodigde hem uit in mijn atelier om hem te interviewen op film en ik ben begonnen hem te portretteren. Hij is slechts 17 jaren oud en durft zijn anders zijn dagelijks te laten zien in de schmink en sprookjesachtige kleding die hij aantrekt. Het androgyne is vanuit het hindoeïsme waarin hij is opgevoed niet ongewoon en wordt geaccepteerd door zijn familie. En hoewel het er in deze tijd anders aan toe gaat in Drenthe dan in die tijd van jou, is het best moedig om hier zo over straat te gaan. Wishnu toonde zich vereerd dat ik hem wil portretteren. Hij hoeft er niet eindeloos voor stil te zitten want ik maak foto’s die ik gebruik als schets voor mijn portretten. Ik bedacht me dat deze brief ook over tijd zou moeten gaan en wonderlijk genoeg vind ik in mijn laatste zin de ingang naar dit onderwerp. Want er gebeurt uiteraard iets anders als je een model schildert naar de waarneming. Maar dat is niet waar ik naar op zoek ben. Wat dat wel is hier op deze plek, is me nog niet duidelijk en dat maakt ook kwetsbaar. Zeker ook omdat iedereen kan meekijken en lezen van wat ik hier aan het doen ben. Mijn brieven doe ik niet in een enveloppe met een postzegel gericht aan 1 enkel persoon dat dan dagen later aankomt. Nee, ik post mijn brieven aan een onbekende groep mensen op het wereld wijde web en schrijf ze handmatig uit op grote formaten papier in het gastatelier. Het feit dat de datum van schrijven en posten niet samenvalt geeft me een ongemakkelijk gevoel, alsof ik te laat ben. 12 oktober in Nieuw-Amsterdam schrijf je: “..de zaken gaan zoo gehaast dat er weinig wordt nagedacht, weinig wordt gevraagd of geredeneerd.” “Daar moet ik over nadenken” hoor ik dan Jan de Bie zeggen, een mooie kunstenaar en mens uit Den Bosch die niet lang geleden is overleden. Het tempo lijkt hier lager te liggen dan in de randstad (nog steeds) omdat het landschap leger is, maar het wereldwijde nieuws wordt iedere dag over de mensen uitgestort via allerlei nieuwe mediakanalen die in jouw tijd niet bestonden. En iedereen vind er iets van. De uitspraak van Jan de Bie vind ik mooi omdat die de zaak vertraagt. Ik weet het heel vaak niet.
Brief 3 aan Vincent van Gogh
16 mei 2023
Op 11-05-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper- mijn derde brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.
Beste Vincent,
Gisteren heb ik met Bert Finke locaties bezocht waar jij gewandeld hebt in november 1883. In Nieuw-Amsterdam bij het station is jouw schilderij van de ophaalbrug heel groot geschilderd op een graansilo en om de hoek van datzelfde gebouw, een portret van jou zoals je eruit moet hebben gezien in de tijd dat je hier verbleef. Omdat er geen afbeeldingen bestaan van hoe jij er toen uit zag is er via allerlei nieuwe technieken jouw beeltenis samengesteld. In jouw brief van 16 november schrijf je over jouw tocht naar Zweelo, ’s ochtends om drie uur in een open karretje met als vermoedelijke wegwijzer de kunstenaar Max Liebermann die daar gelogeerd en geschilderd had. Ik werd daarentegen rondgereden in een ware automobiel om 9 uur in de ochtend met jouw brieven als leidraad.
Het treft me dat je het Drentse landschap beleeft via de ogen van de schilders die je bewondert zoals Corot. Sommige schilderijen beklijven als vensters naar een werkelijkheid achter de werkelijkheid. Ze openen het landschap zodat je meer gaat zien. Dat doe jij nu ook. Ik heb boerderijen gezien die jij ook moet hebben gezien. Je beschrijft de diepzwarte aarde die nu in de lente veel minder somber maakt dan in de tijd, het najaar, dat jij hier was. Bovendien zag ik er een bijzonder tropisch geel vogeltje in zitten, die door de donkere aarde nog geler leek. Het lijkt alsof je in jouw brieven met woorden verf aan het mengen bent; door de kleuren te benoemen word je ervan bewust en ga je ze echt zien.
Je tekende in een herberg in Sleen een oude vrouw aan een spinnenwiel. Daar is nog steeds een logement. Daar ga ik eens aanbellen om te kijken hoe het er nu is. Vanuit Sleen liep je naar Noord-Sleen en kwam je langs het huis waar ik nu logeer en dat er toen nog lang niet stond. Door jou kijk ik om de hoek van de tijd naar het verleden. Hoe zou het zijn om 140 jaar vooruit te kijken?
We zijn op bezoek geweest bij de 92 jaar oude Rika Jidding, de kleindochter van de herder die jij hebt ontmoet. Ze spreekt Drents. Dat is toch echt wel een andere taal dan die ik versta. Via haar dochter en Bert kon ik met haar praten. Het was net alsof via haar genen jij iets dichterbij kwam, alsof ik je bijna kon aanraken. Zij benoemde ook het lantaarntje (waar je over schreef in jouw brief) die de vrouw naast de herder droeg om het donkere spelonk bij te lichten. Ik zag de donkerbruine schaapsschuren. Ze staan er nog. Door de woorden van de dochter van Rika zag ik jou in 1883 als onbekende jonge schilder de herder ontmoeten; in een wereld waar kunst ver te zoeken was. Door de loop van de tijd heeft deze gebeurtenis een andere lading gekregen. Hoeveel ontmoetingen of alledaagse gebeurtenissen zakken er niet weg in de tijd?
Je besluit jouw dag en brief als ware het een muziekstuk waarin je als in een droom ondergedompeld was. Je had jezelf vergeten in die symfonie schreef je. Dan gebeurt er iets. En ben je helemaal aanwezig. Ik las dat je van Wagner hield die met zijn muziek grootse landschappen tovert waarin je niet anders dan opgenomen kan worden. Klein en geborgen in een groots en mystiek landschap van klank waarin alles samenvalt.
Mural door De Strakke Hand
Mural door De Strakke Hand
Rika Jipping, kleindochter van de herder die van Gogh heeft ontmoet
Brief 2 aan Vincent van Gogh
15 mei 2023
Op 08-05-2023 schreef ik mijn tweede brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe. In het gastatelier ZOOkeeper in het Rensenpark in Emmen worden de brieven onderdeel van een groeiende installatie met filmpjes, schilderijen en tekeningen die je de laatste twee weken van juli in het geheel kunt komen bekijken.
Beste Vincent,
Afgelopen week ben ik van Emmen met de bus naar Hoogeveen gereisd en heb ik het station en het logement Hartsuiker bezocht waar jij hebt gelogeerd. Behalve een logement is er ook een yogastudio en een nlp counselpraktijk gevestigd, gerund door Arjen en Joke van Weert. Als ik vanuit jouw ogen mijn woorden lees dan realiseer ik me dat nlp counseling in jouw tijd niet bestond en pas in de jaren 70 van de twintigste eeuw is ontwikkeld. Wat ik ervan begrijp is dat het een methode/therapie is om te leren positiever in het leven te staan om zo beter je doelen te kunnen bereiken. Ondertussen vraag ik me af of jij daardoor geholpen zou zijn, door wat voor therapie dan ook…Had je dan ander werk gemaakt? Was jouw gevoeligheid essentieel om meer te zien en anders te kunnen kijken? Was doorslaan in melancholie een stuwende kracht in (de keuze voor) jouw kunstenaarschap?
Goed, terug naar het logement en de rondleiding die ik daar kreeg van Joke. Ze liet me o.a. de zolder zien en vertelde over een paranormaal persoon die vertelde dat jij daar depressief was. Ze wees me de balk waaraan jij je wilde verhangen. Ik heb een filmpje gemaakt van de rondleiding en plaats dat als schets bij deze brief, dan kan je meekijken hoe het nu getransformeerd is. Arjen van Weert ben ik aan het schilderen in olieverf. Hij heeft een mooie huidskleur en een prachtige neus.
Mijn busreis bracht me langs de Hoogeveense vaart die jij af wilde varen. Je beschrijft in jouw brieven dat de schuiten met turf voortgetrokken werden door vrouwen, kinderen, mannen of paarden. Dat deed me denken aan mijn project (Dat) Wat Blijft waarin ik van 2019 t/m 2022 een groeiende tentoonstelling maakte in het ruim van een binnenvaartschip. We begonnen met een historische tjalk zonder motor die we hebben gejaagd (getrokken). Het interesseert me om het verleden op die manier naar het heden te transporteren. De kunst als tijdmachine. Ik verheug me erop om het kanaal af te varen waar ook jij bent geweest .
Bert Finke kwam bij me op bezoek in het atelier. Hij heeft als historicus van alles over jouw verblijf in Drenthe uitgezocht en is de stuwende kracht achter allerlei projecten waarin jij de inspirator bent. We gaan deze week alle locaties af waar jij bent geweest. We hebben dan ook een afspraak met Rika Jipping, de 94 jarige kleindochter van Hendrik Jager, de schaapsherder die jij in Achterste Erm hebt ontmoet! Zoals je wel zult begrijpen ga ik Rika schilderen. Van Bert heb ik een filmpje gemaakt om zijn verhaal te kunnen doorgeven en onthouden, maar ik ga hem ook tekenen. Ik onderzoek en mix verschillende disciplines in dit project; een (gesprek op) film, een schilderij of geschreven tekst nemen een andere tijd en aandacht.
Brief 1 aan Vincent van Gogh
5 mei 2023
Op 01-05-2023 schreef ik mijn eerste brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe. Nu na mijn eerste week in mijn artist in residency in Emmen post ik mijn brief op deze plek.
Beste Vincent,
Dit is mijn eerste brief aan jou als antwoord op de 23 brieven die jij hebt geschreven toen jij door Drenthe reisde. Jouw verzamelde brieven kreeg ik in boekvorm in 1989 en ik las ze toen ik 30 jaar geleden als jonge kunstenaar voor 2 maanden in Praag in een atelier werkte; een belangrijke fase in mijn prille kunstenaarschap waarin ik thuis kwam in mijn werk. Ik schrijf je vanuit mijn heden van 2023 naar het verleden, jouw heden van 1883 toen jij 30 jaar oud was. Jouw brieven zijn mijn kompas die me leiden me naar de Drentse plekken waar jij bent geweest. Ik zal net zoveel brieven schrijven, tekeningen en schilderijen maken als jij hebt gedaan. Jij kwam met de trein aan in Hoogeveen, ik in Emmen waar ik als artist in residency in een voormalig dierenpark mag werken. Jij ging logeren bij logement Hartsuiker in Hoogeveen voor 1 gulden per nacht en ik mag logeren in Noord-Sleen bij een gastvrije huisarts in ruil voor een schilderij. Morgen ga ik het station van Hoogeveen bezoeken en het logement waar jij verbleef. Ik ga kijken hoe het er nu is, wie er nu wonen of werken. Het landschap werd steeds leger toen ik vanuit Brabant naar Drenthe reisde. En het is hier stil. Ik maakte een wandeling naar Sleen. Iedereen die ik tegenkwam zei me gedag, zelfs opgedofte pubermeisjes. We leven in een klein landje maar het is hier écht anders op 3 uur reizen vanaf Brabant. Het accent is grappig, kort en bondig. De mensen heel vriendelijk. Zou het komen doordat de mensen meer ruimte hebben dan waar ik woon? Ik herinner me dat je schreef dat het vrede is hier, rust. Dat ervaar ik ook. Het ruime, stille landschap geeft ruimte in mijn hoofd. De ruimte werd vanmiddag opgevuld door vele verhalen van een onverwachte bezoeker die op film de transitie van het park vastlegt waar ik verblijf. Zijn bijna doodervaring, in een mistige lichte tunnel, laat hem bewuster leven. Ook hij treedt op zijn manier in jouw voetsporen als een niet jeugdige youtuber. Wat dat is leg ik nog wel eens uit, want dan moet ik je eerst vertellen wat internet is en dan wordt deze eerste brief te lang. (Er lezen wat anderen mee en die haken dan af he)
Ik haarde mijn sugarsnaps (dat zijn een soort knapperige boontjes die in jouw tijd ook nog niet bestonden) op een grote kei voor mijn atelierdeur. Een dame op leeftijd sprak me aan of het wel veilig wandelen was in de avond in het park. Ze kwam uit Den Haag, ging vroeger heen en weer naar Emmen naar dit dierenpark dat geen dierenpark meer is. Vier/vijf uur heen en terug. Nu kan ze dat niet meer en verblijft in een hotel. Ik vertelde over jou. En zij vertelde dat ze de film die over jou is gemaakt wel drie keer heeft gezien. Ze was geïnteresseerd in jouw anders zijn. Dat het zo jammer is dat er vaak geen plek is voor bijzondere buitenbeentjes. Is er moed voor nodig om anders te durven zijn, of kon jij niet anders?
Het is gek aan jou te schrijven; iemand die onsterfelijk is geworden door zijn brieven en schilderijen. Je moest eens weten dat jouw leven en werk veel toerisme trekt, dat jouw kunst van betekenis is voor de economie. En dat terwijl jij zelf niets te makken had. Je gaf jouw leven voor de kunst en nu ben je voor velen een onuitputtelijke inspiratiebron.
Dagelijkse fietstocht van Noord-Sleen naar Emmen
Rensenpark, Emmen
Rensenpark, Emmen
ZOOKEEPER
18 april 2023
Heel blij ben ik met mijn artist in residency in Emmen (Drenthe) als ZOOKEEPER in voormalig dierenpark Rensenpark van 1 mei tot 1 augustus.
GEZOCHT
Ik zoek in Emmen voor een aantal nachten per week een overnachtingsplek in ruil voor een portret in olieverf. WIE KAN MIJ HELPEN?
(in het atelier kan namelijk niet geslapen worden)
VAN GOGH IN DRENTHE
Ook wil ik graag in contact komen met mensen die meer weten over de plekken waar Van Gogh is geweest en dan met name de mensen die nu wonen en/of werken op die plekken. Ben je of ken je zo iemand? Stuur alvast een berichtje en kom langs in de Studio Zookeeper voor een kop koffie en een gesprek.
Vincent van Gogh verbleef in 1883 eveneens voor 3 maanden in Drenthe. Hij zal mijn gids en spiegel zijn gedurende mijn verblijf en ik zal de 23 brieven die hij schreef aan zijn broer Theo beantwoorden vanuit het heden. In zijn voetsporen zal ik de locaties bezoeken waar hij is geweest, verhalenvertellers portretteren in film, schilderij en/of tekening.
Troost
29 maart 2023
Ze had geen idee wat ze kwam doen in mijn atelier en was door haar moeder meegenomen vanaf haar stageplek. Ik ging ze voor, had het schilderij op mijn ezel neergezet willekeurig tussen alle andere dingen. Veel mensen kijken niet goed. Er valt ook veel te zien in mijn atelier. Maar zij zag het schilderij meteen en barstte in huilen uit. Ze herkende haar overleden paardje. Ik huilde mee. Het schilderij is gemaakt vanaf een filmstill en het is anders dan een foto. Dat zag ze en dat raakt. Schilderen is langzaam kijken en daardoor meer zien. Schilderen is ook niet willen maar geduld hebben en luisteren naar wat het beeld te zeggen heeft. Een schilderij neemt zijn/haar eigen tijd. Dankbaar voor deze opdracht. Schilderen troost. Mij ook.
Olieverf op doek 24 cm x 30cm
Terug geslingerd in de tijd
2 maart 2023
Ik kreeg een mail van onze familiehuisarts van jaren geleden. Hij had in 1991/92 drie schilderijen van mij gekocht. Na mijn afstuderen aan de kunstacademie in Den Bosch begon ik met het schilderen van zelfportretten. Een ogenschijnlijk eenvoudig onderwerp; kijken in de spiegel, iedere dag en schilderen wat ik zag. Ik oefende mijn techniek, vermenigvuldigde mezelf zes keer op een doek. Een groepsportret van mezelf. Streng kijkend, want dat doe je als je geconcentreerd langer in de spiegel kijkt. Ik verplaatste mezelf in de tijd in oude familiefoto's en had toen niet in de gaten dat het een thema is dat nu na 32 jaar (mijn god..is dat zo lang geleden) nog steeds belangrijk is in mijn werk, hoewel de familie meer op de achtergrond raakt en het maatschappelijke belangrijker is geworden. Ik bleek de schilderijen destijds niet te hebben gesigneerd. De huisarts en zijn vrouw zijn inmiddels ook wat ouder geworden en denken na over hun nalatenschap. En daar horen die schilderijen ook bij. In die tijd overleed de vader van de huisarts plotseling. Of ik een portret van hem wilde maken. Het werd mijn eerste realistische portret, samengesteld uit meerdere foto's. Het ontroerde me dat hij vertelde dat het schilderij hem geholpen had in zijn verwerking. Het groepszelfportret hing hij destijds in de wachtkamer van zijn praktijk. Veel patiënten voelden zich er ongemakkelijk bij en zorgen ervoor dat ze er niet tegenover gingen zitten. Het andere schilderij is gebaseerd op een klassenfoto van mijn lagere school. Ik overdreef de jaren 70 gekleurde kleding en maakte de gezichten enigszins lachwekkend. Vaak zocht ik de grenzen op van het absurdisme of lachwekkende, geïnspireerd door James Ensor, maar ook Edward Munch die een andere meer melancholieke snaar bij me raakte. We spraken over al die jaren dat we elkaar niet gezien hadden wat me terug bracht naar de jonge kunstenaar die ik toen was in mijn grote koude atelier, zoekend en toegewijd. En nu..niet meer jong en veelbelovend, maar wel veel gemaakt en meegemaakt met die jonge kunstenaar van toen ergens diep van binnen. Naarmate het leven meer geleefd wordt is de betekenis van de dingen wat gelaagder en minder zwart-wit of helder zoals dat is bij een jong mens. Tegelijk is die jonge kunstenaar voor mij degene waar ik steeds naar terug keer als een anker, die me vertelt waarom ik moet doen wat ik doe en me niet teveel moet laten afleiden waar het niet om gaat. Ik ben nu toevalligerwijs ook met zelfportretten bezig; kijkend naar mijn oudere lichaam en gezicht, met een andere intentie dan 30 jaar geleden. Me bewust van een voortdurende transformatie van het leven en de dingen; van groei en eindigheid. Dat niets blijft en dat is goed.
Nieuwsbrief 22 Dat Wat Blijft
1 februari 2023
*|MC:SUBJECT|**|MC_PREVIEW_TEXT|*
Nieuwsbrief 22 - januari 2023
Wat Blijft: venster op de vaart
Het zit erop! Al in 2019 trapten we Dat Wat Blijft af met een pilot in Den Bosch. In de drie jaar die volgden, ontmoetten we enorm veel bijzondere mensen langs de Zuid-Willemsvaart. En kwamen zo prachtige en verrassende verhalen over het kanaal op het spoor.
Vorige maand vond de eindpresentatie, met als titel Wat Blijft, plaats in de Statenzaal van Het Noordbrabants Museum in Den Bosch. Met ruim 150 aanwezigen was de bijeenkomst een groot succes én een passende afsluiting van ons prachtige project.
Zo waren er verschillende interessante sprekers en performances, vanuit alle plaatsen langs het kanaal – van Den Bosch tot aan Luik. Pien Smeets zong bijvoorbeeld een door Bart van Dongen, stadscomponist van Den Bosch, gecomponeerd lied. Kanaaldichter Rick Terwindt tekende voor de tekst.
Onze dank gaat uit naar alle aanwezigen, sprekers, performers, voor-curatoren, suppoosten, samenwerkingspartners en subsidiënten! Dank ook aan Het Noordbrabants Museum voor het beschikbaar stellen van het Koetshuis en de Statenzaal. Maar bovenal, dank aan Monique Broekman als initiatiefnemer, onvermoeibare kartrekker en bevlogen kunstenaar van Wat Blijft!
Monique Broekman:
Dat Wat Blijft was een avontuur dat klein begon en steeds groter werd. Patricia de Martelaere plantte met haar filosofisch essay 'Wat Blijft' een zaadje in mijn gedachten.
Dat groeide uit tot dit project, waarin de mensen die we onderweg ontmoetten inspiratie gaven. En er zo voor zorgden dat Dat Wat Blijft gevoed werd en gestalte kreeg.
Het project gaat over identiteit, dialect, provincie en lands- en taalgrenzen. En over het menselijke dat ons bindt.
Het gaat over verschillende disciplines en werelden die samen een kleurrijk palet vormen, waarin het schip en kanaal de verbindende factor zijn die deze werelden met elkaar samenbrengt en waar iedereen welkom is en zich thuis mag voelen.'
Nagenieten van de eindpresentatie?
Bekijk de videoregistratie: deel 1, deel 2, deel 3 en deel 4.
Publiek en performances tijdens de eindpresentatie. Elise Labiaux, co-curator in Luik, zingt een eigen gecomponeerd lied over botteressen en Cas Beekmans, ambassadeur van de CHV Academy Meierijstad, danst op een geluidswerk van Angela de Weyer, stadscomponist Meijerijstad van 2020 tot en met 2022.
Wat Blijft-kalender: nu verkrijgbaar!
Voor iedereen die bang is in een zwart gat te vallen nu Wat Blijft is afgelopen: niet getreurd. Alle verhalen, films – zoals deze film over de Luikse botteressen – en audiofragmenten zijn gebundeld in de prachtige Wat Blijft-verjaardagskalender. De bijgeleverde, uitneembare wandelkaart leid je langs verschillende verhalen langs het kanaal in Den Bosch.
Koop de kalender voor jezelf, geef hem cadeau aan een geliefde óf gebruik hem als (veel leuker) alternatief voor Netflix. De prijs? Slechts 25 euro. Bestellen kan door te mailen naar: datwatblijft@gmail.com. Of, voor de Bosschenaren: ga langs bij boekhandels Heinen en Van Dijk en Van Hees of de winkel van het Design Museum.
De kanaalwandelkaart, net als de kalender vormgegeven door grafisch ontwerper Nicole Smans en André van Dijk van Apunt design
Wat Blijft-portretten
De hoofdrolspelers van de verfilmde verhalen over het kanaal hebben de bijbehorende, door Monique Broekman gemaakte schilderijen inmiddels in ontvangst genomen.
Enkele hoofdrolspelers van Dat Wat Blijft met hun schilderijen. De verfilmde verhalen zijn te zien via QR-codes in de Wat Blijft-kalender. Ronny Witting van heemkundige kring Wotra uit Neeroeteren, Dinie Verhagen uit Berlicum, Marianne van Heeswijk uit Den Bosch maar geboren in Veghel, Harrie Smulders uit Berlicum en Bernard Vissers uit Meierijstad.
Subsidies, sponsors en samenwerking
Wat Blijft-suppoosten
Diverse hoofdrolspelers uit de Dat Wat Blijft-films waren ook suppoost tijdens de expositie in Den Bosch. Zo vertelden schippersdochters Marja Meulen en Diana Peskens over hun jeugd langs het kanaal.
Diana Peskens en Marja Meulen
Ook de dames van Ut Meierke, een ouderenhuiskamer langs het kanaal in Den Bosch, waren aanwezig. Zij hebben geborduurd over historische foto's van de Zuid-Willemsvaart. Tijdens de tentoonstelling lieten ze zien hoe dat in z'n werk gaat.
De borduursters van Ut Meierke in actie
Kanaalverhalen
Publiekspost in de Kanaalkast
Veel bezoekers lieten ons weten wat ze van de tentoonstelling vonden. Zo gaf Jos van Bruggen aan dat Dat Wat Blijft gewone mensen heel bijzonder maakt. Een mooi compliment! Benieuwd naar alle publiekspost? Bekijk deze video.
Nog steeds verkrijgbaar: Dat Wat Blijft-luciferdoosjes geïnspireerd op het
verhaal van de Nationale Lucifersfabriek in Weert, met afbeeldingen van schilderijen uit de tentoonstelling. 6 stuks, met aan iedere kant 1 schilderij, voor 15 euro excl. verzendkosten.
Dat Wat Blijft is een cultuurhistorisch kunstproject van beeldend kunstenaar Monique Broekman en co-curator en onderzoeker Alexandra van Dongen, in samenwerking met cameraman Esgo Klein, meubelmaker en tentoonstellingbouwer Jan van Hees en productieleider Heleen Moors. Onderdeel van het project is een tentoonstelling op een binnenvaartschip op de Zuid-Willemsvaart. Ondernemers en (oud-)kanaalbewoners leveren hier steeds een belangrijke bijdrage aan. De eerste editie vond begin juni 2019 plaats in Den Bosch. Tot en met 2022 vaart het schip via verschillende locaties naar Luik.
Dankbaar!
Ronny Witting van de heemkundige kring Neeroeteren in België, heeft uitgebreid verslag gedaan van de inspiratiebijeenkomst in maart 2022 en de varende tentoonstelling van Dat Wat Blijft afgelopen zomer.
Publiekspost in de kanaalkast
25 januari 2023
Dankbaar voor de mooie reacties die het publiek heeft gepost in de kanaalkast tijdens de tentoonstelling van (Dat) Wat Blijft in Het Noordbrabants Museum in Den Bosch!
Publicatie voortgangsreportage Buitenlandse Zaken
18 januari 2023
Geweldig dat (Dat) Wat Blijft wordt beschreven in de voortgangsreportage van het ministerie van Buitenlandse Zaken! Via deze link kan je de hele PDF lezen en bekijken.
Nieuwsbrief 21 Dat Wat Blijft
6 december 2022
*|MC:SUBJECT|**|MC_PREVIEW_TEXT|*
Nieuwsbrief 21 - december 2022
Wat Blijft in Den Bosch Kom naar de afsluitende expositie en eindpresentatie
De totaalinstallatie Wat Blijft is nog tot en met18 december gratis is te zien in het Koetshuis van Het Noordbrabants Museumin Den Bosch. Er zijn vertellende suppoosten aanwezig, die zijn meegereisd met het project of een rol hebben gespeeld in de getoonde films. Bijvoorbeeld Wim Dijkman, die – in historisch kostuum, als Petrus Regout – bezoekers op 7 december zal ontvangen.
De afsluitende eindpresentatie van Wat Blijft is op 18 december van 13:00 tot 15:00 uur in de Statenzaal van Het Noordbrabants Museum. Tijdens deze presentatie staan de vele verzamelde kanaalverhalen centraal. Zo gaat de laatste film in première: een biografie van het schip Oostenwind, verteld door de vorige en huidige eigenaren. Ook wordt de Wat Blijft-kalender gepresenteerd – meer informatie hierover vind je verderop in deze nieuwsbrief.
Daarnaast staan er verschillende muzikale en poëtische performances op het programma: van trekzakoptreden tot klassieke zang en van dans tot spoken word. Tot slot lezen schrijvers fragmenten voor uit hun bijdrage aan de publicatie over het kanaal.
De tentoonstelling en eindpresentatie zijn gratis toegankelijk. We willen onze bijzondere reis, die al in 2019 begon, graag samen met jullie afsluiten. Dus wees welkom! Meld je snel aan door te mailen naar datwatblijft@gmail.com. Dat kan tot uiterlijk 12 december.
De tentoonstelling in Den Bosch
Subsidies, sponsors en samenwerking
Wat Blijft-kalender
We werken hard door aan de eindpublicatie Wat Blijft: een verjaardagskalender, inclusief een bijzondere uitneembare Bossche kanaalwandelkaart. In de kalender staan QR-codes die verwijzen naar alle Dat Wat Blijft-video’s en audiofragmenten die ingaan op de verhalen achter de objecten die we de afgelopen jaren hebben verzameld.
De kalender kost 25 euro en wordt 18 december gepresenteerd in de Statenzaal van Het Noordbrabants Museum. Intekenen voor dit originele kerstcadeau? Of je alvast aanmelden voor de publiekspresentatie op 18 december? Mail naar Charlotte Fijen.
De kalender in wording
Wat Blijft-suppoosten
Verschillende hoofdrolspelers uit de Dat Wat Blijft-films zijn ook suppoost tijdens de expositie in Den Bosch. Zo vertelde Mariët Bruggeman over de relatie die haar vader had met het kanaal. Trekzakspeler Theodora van den Wildenberg is op 16 december te spreken in het Koetshuis. Op 18 december treedt ze op tijdens de eindpresentatie van Wat Blijft. Veel dank aan beiden en alle andere suppoosten!
Theodora (links) en Mariët (rechts)
Brabants borduren
Tijdens een workshop in het Museum Jan Heestershuis in Schijndel werd druk geborduurd over historische foto's van de Zuid-Willemsvaart. Het leverde een aantal mooie borduurwerken op.
Kanaalverhalen
Scheepsleven: toen en nu
Hoe is het om op een binnenvaartschip te leven en werken? De voormalige bewoners en huidige schipper van de Oostenwind vertellen het in een van de Dat Wat Blijft-films. De teaser is in de expositie te zien. De hele film vertonen we voor het eerst tijdens de eindpresentatie op 18 december.
Dat Wat Blijft-luciferdoosjes geïnspireerd op het
verhaal van de Nationale Lucifersfabriek in Weert, met afbeeldingen van schilderijen uit de DWB-tentoonstelling. 6 stuks, met aan iedere kant 1 schilderij, voor 15 euro excl. verzendkosten. Je steunt hiermee de publicatie over het project.
Dat Wat Blijft is een cultuurhistorisch kunstproject van beeldend kunstenaar Monique Broekman en co-curator en onderzoeker Alexandra van Dongen, in samenwerking met cameraman Esgo Klein, meubelmaker en tentoonstellingbouwer Jan van Hees en productieleider Heleen Moors. Onderdeel van het project is een tentoonstelling op een binnenvaartschip op de Zuid-Willemsvaart. Ondernemers en (oud-)kanaalbewoners leveren hier steeds een belangrijke bijdrage aan. De eerste editie vond begin juni 2019 plaats in Den Bosch. Tot en met 2022 vaart het schip via verschillende locaties naar Luik.
Museum Jan Heestershuis in Schijndel, onderdeel van Meierijstad, verwelkomde op 27 oktober veel enthousiaste deelnemers aan de workshop Borduren over historische foto’s van de Zuid-Willemsvaart, onder leiding van Noor Nieuwkoop.
Ter inspiratie werden eerst verschillende borduurwerken uit de hedendaagse kunst getoond. Daarna mochten de deelnemers zelf aan de slag. Bijvoorbeeld met afbeeldingen van het kanaal en omstreken, die (wijlen) Paul Rath, Freddy Verhagen en Ine van Kempen instuurden voor Dat Wat Blijft.
Tijdens het borduren kwamen de nodige verhalen naar boven. Zo werd verteld over vroegere fourniturenwinkels in Schijndel. En deelde een deelnemer een droevig verhaal over haar oudoom die zich heeft verdronken in de Zuid-Willemsvaart.
De tentoonstelling bij Museum Jan Heestershuis is nog tot en met 6 november te zien.
Een selectie van de – in totaal 84! – borduurwerken wordt onderdeel van de totaalinstallatie Wat Blijft die van 1 tot en met 18 december gratis is te zien in het Koetshuis van Het Noordbrabants Museumin Den Bosch. Dat Wat Blijft gaat daarmee terug naar de inspiratiebron van het project: het filosofische essay Wat Blijft van Patricia de Martelaere.
In Den Bosch zullen bijzondere, vertellende suppoosten aanwezig zijn, die zijn meegereisd met het project of een rol hebben gespeeld in de getoonde films. Zoals Wim Dijkman, die – in historisch kostuum, als Petrus Regout – bezoekers op 7 december zal ontvangen.
De afsluitende eindpresentatie van Wat Blijft is op 18 december van 13:00 tot 15:00 uur in de Statenzaal van Het Noordbrabants Museum. In de volgende nieuwsbrief vertellen we meer hierover.
Deelnemers in actie tijdens de workshop, een afbeelding waarover is geborduurd: een door Paul Rath ingezonden, en door zijn vader gemaakte, foto van het kanaal uit circa 1950, en een olieverfschilderij door Monique Broekman van Wim Dijkman als Petrus Regout.
Subsidies, sponsors en samenwerking
Wat Blijft-kalender
Monique Broekman, grafisch ontwerper Nicole Smans en André van Dijk van A.design werken hard door aan de eindpublicatie Wat Blijft: een verjaardagskalender, met een bijzondere uitneembare Bossche kanaalwandelkaart. Deze is gebaseerd op een historische kaart uit 1823 waarop het kanaal voor de eerste keer is ingetekend. Waarom een verjaardagskalender? Het kanaal is jarig en een verjaardagskalender blijft.
In de kalender staan QR-codes die verwijzen naar alle Dat Wat Blijft-video’s en audiofragmenten die ingaan op de verhalen achter de objecten die we de afgelopen jaren hebben verzameld.
Er is vanaf 2019 enorm veel materiaal bijgekomen, dus het is nog best een uitdaging om alles op een mooie manier te laten samenkomen in deze 'must have' publicatie.
De kalender kost 25 euro en wordt 18 december gepresenteerd in de Statenzaal van Het Noordbrabants Museum. Intekenen voor dit originele kerstcadeau? Of je alvast aanmelden voor de publiekspresentatie op 18 december? Mail naar Charlotte Fijen.
De kalender in wording
Kanaalverhalen
Van China naar Den Bosch
Aan de Zuid-Willemsvaart in Den Bosch is cafetaria Le Coq te vinden. De eigenaresse verhuisde in 1989 van China naar Noord-Brabant. In een audiofragment, dat ook onderdeel is van de Wat Blijft-kalender, vertelt zij over haar begintijd in Nederland, en de recente coronatijd, waarin ze vanwege lockdowns in China geen afscheid kon nemen van haar ouders die afgelopen jaar zijn overleden.
Dat Wat Blijft-luciferdoosjes geïnspireerd op het
verhaal van de Nationale Lucifersfabriek in Weert, met afbeeldingen van schilderijen uit de DWB-tentoonstelling. 6 stuks, met aan iedere kant 1 schilderij, voor 15 euro excl. verzendkosten. Je steunt hiermee de publicatie over het project.
Dat Wat Blijft is een cultuurhistorisch kunstproject van beeldend kunstenaar Monique Broekman en co-curator en onderzoeker Alexandra van Dongen, in samenwerking met cameraman Esgo Klein, meubelmaker en tentoonstellingbouwer Jan van Hees en productieleider Heleen Moors. Onderdeel van het project is een tentoonstelling op een binnenvaartschip op de Zuid-Willemsvaart. Ondernemers en (oud-)kanaalbewoners leveren hier steeds een belangrijke bijdrage aan. De eerste editie vond begin juni 2019 plaats in Den Bosch. Tot en met 2022 vaart het schip via verschillende locaties naar Luik.
Dat Wat Blijft is tot en met 7 november te zien in het Museum Jan Heestershuis in Schijndel (gemeente Meierijstad). De objecten, schilderijen, borduurwerken en films in de tentoonstelling gaan de dialoog aan met de locatie, het voormalige huis van kunstenaar Jan Heesters.
In de keuken staat bijvoorbeeld een olieverfportret van Wim Dijkman, alias industrieel Petrus Regout, die een schaaltje in handen heeft. Het is daar neergezet omdat in de keuken ook de keramiekverzameling van Jan Heesters te zien is. Op de zolder vonden we een hoed die lijkt op die van Wim. Deze hoed hebben we bij het portret geplaatst. Op een klein schermpje ernaast wordt de film van Wim getoond. En in de keuken hebben we een door Jan Heesters gemaakte tekening opgehangen van een man met dezelfde hoed.
Zo zijn er meer verbindingen gemaakt: pijpen van Jan Heesters liggen naast de luciferdoosjes van en film over de Lucifersfabriek in Weert. En schilderijen van handwerkende vrouwen hangen naast borduurwerken die zijn gemaakt door participanten uit Den Bosch tot aan Luik.
Benieuwd op welke manieren de werelden van Dat Wat Blijft en Jan Heesters nog meer samenkomen? Kom langs in het museum! Wil je alvast een voorproefje zien? Bekijk de video van de opening die Theodora van den Wildenberg maakte.
Op 27 oktober staat de workshop Historisch borduren op een eigentijdse manier op het programma. Tijdens deze workshop ga je onder leiding van docent Noor Nieuwkoop borduren over historische foto's van de Zuid-Willemsvaart. Geef je snel op, want er is maar een beperkt aantal plekken beschikbaar.
Portret van Wim Dijkman alias Petrus Regout en het afgebeelde schaaltje in de keuken (boven), borduurwerken in de hal (links), Luciferfabriekdoosjes en -film bij een pijp van Jan Heesters (rechts)
Subsidies, sponsors en samenwerking
Wat Blijft-kalender
Monique Broekman werkt samen met grafisch ontwerper Nicole Smans aan een eindpublicatie over het project: Wat Blijft: een verjaardagskalender, met een bijzondere uitneembare Bossche kanaalwandelkaart. Het kanaal is immers jarig en een verjaardagskalender blijft. In de kalender staan QR-codes die verwijzen naar alle Dat Wat Blijft-video’s en audiofragmenten die ingaan op de verhalen achter de objecten die we de afgelopen jaren hebben verzameld. En er staan verhalen in van zeven mensen die we ontmoetten op de verschillende aanmeerlocaties van Dat Wat Blijft. De kalender kost 25 euro en wordt 18 december gepresenteerd in de Statenzaal van het Noordbrabants Museum. Intekenen kan al via info@moniquebroekman.nl.
Toevallig: onze contactpersoon Martijn bij de drukker Thielen heeft vroeger geroeid op de Zuid-Willemsvaart en verloor daar zijn beugel. Dit verhaal, inclusief beugelfoto, kan natuurlijk niet ontbreken in de kalender.
Grafisch ontwerper Nicole Smans
Kanaalverhalen
Persoonlijk borduurwerk
Gerrie Huismans borduurde in 2019, bij breiclub Ut Meijerke aan de Zuid-Willemsvaart in Den Bosch, mee over historische kanaalfoto’s. Ze had een print uitgekozen waarop haar eigen huis staat. Gerrie is in 1940 geboren en heeft nog herinneringen aan hoe het was in de oorlog. Ze vertelt erover in deze video.
Gerrie Huismans met haar borduurwerk
Intiem optreden
In 2019 hielden we in de historische tjalk Vertrouwen onze eerste tentoonstelling, met intieme optredens in het ruim van het schip. Singer-songwriter Puck van Hees zong onder meer dit mooie liedje.
Puck van Hees
Markante kanaalbewoner
Interessant weetje uit de Bossche Encyclopedie: Marinus van der Lubbe woonde ooit in de Kanaalstraat in Den Bosch. Van der Lubbe heeft op 27 februari 1933 naar alle waarschijnlijkheid de Reichstag in Berlijn in Brand gestoken. Na een politiek proces werd hij ter dood veroordeeld. Op 10 januari 1934 is hij in Leipzig onthoofd.
Artikelen Brabants Dagblad (lboven) en Kampeerauto (beneden)
Collector's items te koop!
Dat Wat Blijft-luciferdoosjes geïnspireerd op het
verhaal van de Nationale Lucifersfabriek in Weert, met afbeeldingen van schilderijen uit de DWB-tentoonstelling. 6 stuks, met aan iedere kant 1 schilderij, voor 15 euro excl. verzendkosten. Je steunt hiermee de publicatie over het project.
Dat Wat Blijft is een cultuurhistorisch kunstproject van beeldend kunstenaar Monique Broekman en co-curator en onderzoeker Alexandra van Dongen, in samenwerking met cameraman Esgo Klein, meubelmaker en tentoonstellingbouwer Jan van Hees en productieleider Heleen Moors. Onderdeel van het project is een tentoonstelling op een binnenvaartschip op de Zuid-Willemsvaart. Ondernemers en (oud-)kanaalbewoners leveren hier steeds een belangrijke bijdrage aan. De eerste editie vond begin juni 2019 plaats in Den Bosch. Tot en met 2022 vaart het schip via verschillende locaties naar Luik.
Dat Wat Blijft in Museum Jan Heestershuis Schijndel
2 september 2022
Nieuwsbrief 18 Dat Wat Blijft
30 augustus 2022
*|MC:SUBJECT|**|MC_PREVIEW_TEXT|*
Nieuwsbrief 18 - augustus 2022
Dat Wat Blijft: van Brabant tot België
We kijken terug op een bijzondere tentoonstellingsvaart langs verschillende steden in Brabant, Limburg en België. In een maand tijd – van 24 juni tot en met 25 juli – mochten we meer dan 2.000 bezoekers ontvangen.
Het Dat Wat Blijft-schip in Luik, Neeroeteren en Weert. Foto boven: Ronny Witting, linksonder: Robin Witting, rechtsonder: Jeroen Kuit
Deze video geeft een samenvatting van een aantal hoogtepunten van onze tour door Zuid-Nederland en Vlaanderen. De video begint bijvoorbeeld met een Waalse vrouw die vertelt waarom het voor haar zo bijzonder was om botteressen te borduren: gewone Waalse arbeidersvrouwen die ook centraal staan in een van de films die op ons schip waren te zien.
Een borduurwerk van de Luikse botteressen
Het kanaal en Dat Wat Blijft verbinden Brabant met (Belgisch) Limburg en het Franstalige Wallonië. Als je de route vaart, ervaar je de verschillen tussen de mensen die zich verbonden voelen met de plek waar ze leven. Het is mooi hoe anders we kijken, gevoed door de plek waar we vandaan komen en de voorvaderen die in ons bloed met ons meereizen.
We hebben dan ook genoten van de Nederlandse suppoosten, die meereisden met het schip en zich mengden met de Belgische participanten van ons project. Een van hen is Herman Kneepkens, die in de video vertelt over zijn woonscheepje, waarvan hij een prachtige maquette heeft gemaakt die te zien was in de tentoonstelling.
Herman kwam regelmatig terug als vertellende suppoost. Wat een vertellers zijn dat in België! De eerste wandeling in Neeroeteren langs het kanaal met drie (!) vertellers duurde maar liefst 2,5 uur. Verhalen roepen verhalen op en laten ons herinneren wat we bijna vergeten waren. Zo'n verjaardagsfeestje van een jarig kanaal laat ons bijvoorbeeld ook terugdenken aan al die levens die voorbij zijn gegaan in 200 jaar. Door een ongeluk of omdat mensen moedwillig het kanaal in zijn gegaan.
Suppoosten Johan, Elise, Sandra en Ronny. Foto's: Ronny Witting
Verschillende objecten in de expositie
We hebben deze zomer ook prachtige performances mogen meemaken. Van een grootse operazangeres met dansers op het dek van het schip tot een intieme singer-songwriter in het ruim. En van ontroerende en humoristische liedjes met trekzak tot prachtige optredens van talentvolle dansers in Weert en Meierijstad die op kanaalverhalen gebaseerde choreografieën uitvoerden.
Dansperformance op het schip door Dancer Studio o.l.v. Resa Samangun. Foto: Jeroen Kuit
Ook stond een zogeheten kanaalverhaaltafel op het programma. Aan deze tafel zaten vertegenwoordigers van zeven locaties aan het verhaal. Zij vertelden aan de hand van een bijzonder object over hun band met de vaart. Hiervan wordt een film gemaakt.
Het is mooi om te zien hoe ogenschijnlijk ‘normale’ objecten en verhalen opgetild en bijzonder worden in het licht van Dat Wat Blijft. Dat kunst onderdeel uitmaakt van het dagelijkse leven: hetzelfde is als eten, drinken, ademen en goederen vervoeren, zoals we dat deden met binnenvaartschip Oostenwind.
De kanaalverhaaltafel
Wil je meer zien van Dat Wat Blijft? Kom dan 16 september om 19:00 uur naar Museum Jan Heestershuis in Schijndel voor de opening van een nieuwe expositie van Dat Wat Blijft. We sluiten af met een expo in het Koetshuis van het Noordbrabants Museum van 1 tot 18 december. Op 18 december is de publicatiepresentatie. Wees welkom!
Subsidies, sponsors en samenwerking
Nieuwe subsidies
We krijgen subsidie van het VSBfonds voor Dat Wat Blijft!
Ook van het Pop-up fonds van de gemeente 's-Hertogenbosch krijgen we subsidie voor Wat Blijft voor de publicatie en tentoonstelling in het Koetshuis van het Noord-Brabants Museum. Veel dank hiervoor!
Kanaalverhalen
Verhalen roepen verhalen op
"We hoorden dat ons broertje te zien is in deze tentoonstelling”, vertelden twee zussen die een bezoek brachten aan ons schip. Ze lieten ons een boekje vol krantenartikelen zien over de vermissing van hun twintigjarige broer. Later bleek dat hij het leven heeft gelaten in de Zuid-Willemsvaart in Neeroeteren.
Het verhaal maakt onderdeel uit van een collage van krantenartikelen op een herdenkingsdeken die in de tentoonstelling is te zien. Veel bezoekers uit Neeroeteren bekeken de deken zorgvuldig, herkenden de namen en zagen de levens die achter de voor ons abstracte krantenartikelen schuil gaan. "En onze moeder heeft 10 jaar geleden op dezelfde plek in het kanaal zelfmoord gepleegd”, vervolgde een van de zussen.
De tentoonstelling, en het kanaal, gaan over mensenlevens: over geboren worden op het water en sterven. Maar ook over het plezier dat het leven op een schip met zich meebrengt. Dat Wat Blijft voedt zich met dit soort verhalen. En geeft ze in een nieuwe vorm weer door. Het is een project over wederzijdse inspiratie en groei door (nieuwe) ontmoetingen en kruisbestuivingen.
Zo was het prachtig om te zien dat in en buiten het schip reünies ontstonden van mensen die elkaar in geen jaren hadden gezien. En verhalen roepen weer nieuwe verhalen op. Een bezoeker was bijvoorbeeld geraakt door de film van de schippersdochters, omdat hij zelf op een internaat had gezeten. Een familielid van de eerste sluiswachter in Weert vertelde hoe zij vroeger met warm in zondags pak in het kanaal zwommen. En vervolgens met dat natte pak in de kerkbanken gingen zitten.
De herdenkingsdeken
Steengoede bierpul
Al sinds 2019 onderdeel van Dat Wat Blijft: een stenen bierpul met tinnen deksel. Deze pul is verbonden met de geschiedenis van een voormalig bruin café aan de Zuid-Willemsvaart in Den Bosch. Cafédochter Theodora van de Wildenberg vertelde ons het bijzondere verhaal.
Een vroegere cafébezoeker en antiquair uit Den Bosch kon zijn drankrekening niet betalen. Als een alternatief betaalmiddel voldeed hij zijn onkosten in de vorm van een aantal 19e eeuwse bierpullen, waarvan voorbeelden ooit in Nuenen model stonden voor een schilderij van Vincent van Gogh. In het café aan het kanaal werden ze destijds boven de bar gehangen – zie de foto rechts van de bierpul.
Nu staat een zeer verwante 19e eeuwse bierpul, afkomstig uit de collectie van de voormalige kunstenaarswoning, het Jan Heestershuis in Schijndel, gebroederlijk naast de trekzak van Theodora, waarmee ze prachtige liederen ten gehore brengt!
Dat Wat Blijft van boven
Nagenieten van onze aanmeertijd in Neeroeteren? Bekijk de mooie dronebeelden van Robin Witting, de zoon van Ronny en Sonja Witting.
Dat Wat Blijft in de media
Ook de afgelopen tijd kon Dat Wat Blijft weer op de nodige media-aandacht rekenen. Nationaal en internationaal. Zo verscheen ons project in een aantal Vlaamse kranten en in een rapportage van de publieke omroep van onze zuiderburen. En ook in Nederland kwamen we in het nieuws. Bijvoorbeeld via artikelen van de Scheepsvaartkrant en het Brabants Dagblad.
Een van de artikelen uit de Vlaamse media. Vrij vertaald: een reizende expositie op een binnenvaartschip.
Collector's items te koop!
Dat Wat Blijft-luciferdoosjes geïnspireerd op het
verhaal van de Nationale Lucifersfabriek in Weert, met afbeeldingen van schilderijen uit de DWB-tentoonstelling. 6 stuks, met aan iedere kant 1 schilderij, voor 15 euro excl. verzendkosten. Je steunt hiermee de publicatie over het project.
Dat Wat Blijft is een cultuurhistorisch kunstproject van beeldend kunstenaar Monique Broekman en co-curator en onderzoeker Alexandra van Dongen, in samenwerking met cameraman Esgo Klein, meubelmaker en tentoonstellingbouwer Jan van Hees en productieleider Heleen Moors. Onderdeel van het project is een tentoonstelling op een binnenvaartschip op de Zuid-Willemsvaart. Ondernemers en (oud-)kanaalbewoners leveren hier steeds een belangrijke bijdrage aan. De eerste editie vond begin juni 2019 plaats in Den Bosch. Tot en met 2022 vaart het schip via verschillende locaties naar Luik.
Een mooie publicatie over de varende tentoonstelling Dat Wat Blijft in MAzine in de gemeente Maaseik.
Nieuwsbrief 17 Dat Wat Blijft
31 mei 2022
*|MC:SUBJECT|**|MC_PREVIEW_TEXT|*
Nieuwsbrief 17 - mei 2022
Kom naar de opening van Dat Wat Blijft in Weert
Van 24 juni tot en met 24 juli meert Dat Wat Blijft aan in Weert, Neeroeteren, Luik en Veghel. We openen de expositie op 24 juni – van 19:00 tot 22:00 – bij de Mouttoren aan de Zuid-Willemsvaart in Weert. Daar zijn we onderdeel van het tentoonstellingsprogramma van MuseumW. Wees welkom! Aanmelden kan tot uiterlijk 22 juni via info@puckworks.nl.
Tijdens de opening staan verschillende optredens op het programma. Zo is er een op de persoonlijke kanaalverhalen geïnspireerde dansperformance op een bewerkte compositie van Angela de Weijer, stadscomponist van Meierijstad. De choreografie is in handen van Resa Samangun van Dancer Studio in Weert. Lisanne Verhees en de schoonzwemmers van ZCP Nederweert tekenen voor een schoonzwemperformance. En kanaaldichter Rick Terwindt verzorgt de poëtische omlijsting van de opening.
Op de expositie gaan vijf nieuwe films in première. Bijvoorbeeld een verhaal over het vervoeren van vluchtelingen via het kanaal tijdens de Eerste Wereldoorlog. Of een portret van de schrijver Simenon die een roman schreef over het huis aan de vaart waar zijn moeder is opgegroeid. Ook de Luikse botteressen, Luikse vrouwen die meegroeven aan de Zuid-Willemsvaart, de geschiedenis van de Nationale Lucifersfabriek en de jeugd van twee schippersdochters komen aan bod. De ouders van kunstenaar Job Smeets – momenteel te zien in MuseumW met een solo-expositie – nemen ons mee naar het atelier van hun zoon. Daar maakt hij een beeld dat is gebaseerd op het verleden van het kanaal in Weert.
Ook te zien in het binnenvaartschip: veel verzamelde objecten van participanten uit België en Nederland, historische foto’s waarover door diverse omwonenden van het kanaal is geborduurd en op de kanaalverhalen geïnspireerde schilderijen van Monique Broekman. Rondom de expositie zijn daarnaast verschillende activiteiten georganiseerd. Variërend van wandelingen tot een workshop touwslaan en lezingen tot muzikale optredens. Bekijk de website van Dat Wat Blijft voor de volledige agenda.
Dansperformance door de talentenklas dans van Phoenix Cultuur en zangeres Pien Smeets in Veghel op het Dat Wat Blijft-schip in de zomer van 2021
Van Luik naar Schijndel
Op 28 mei is de Kanaalkast verplaatst van het Musée de la Vie wallonne in Luik naar het RAADhuis in Schijndel. De kast blijft daar deze zomer staan, als voorbode van een nazomerse tentoonstelling rondom Dat Wat Blijft in het Museum Jan Heesterhuis. QR-codes op de kast verwijzen naar door verschillende mensen ingesproken verhalen over de objecten. Een van hen is Marie Charlier. Zij is apotheker, studeerde aan de universiteit van Luik en verhaalt over de exotische zebramossel (YouTube) die voor het eerst in de lage landen werd aangetroffen door een collega-apotheker in Maaseik.
De Kanaalkast in Luik, voor de gelegenheid met Franse toelichting
Subsidies, sponsors en samenwerking
Nieuwe sponsor: Haex
Aannemersbedrijf Haex zorgt ervoor dat Dat Wat Blijft van stroom wordt voorzien als we aanmeren in Weert. Veel dank hiervoor!
Historisch borduren
In Luik wordt prachtig geborduurd over historische foto's die te maken hebben met onze vaarttocht over de Zuid-Willemsvaart van Den Bosch naar Luik. De borduurwerken zijn te zien in de tentoonstelling op ons schip.
Een van de vele borduurwerken die op het schip worden tentoongesteld
Kanaalverhalen
Filmen in Weert
In 1928 stortte een huis in naast de meelfabriek in Weert, waardoor een jong gezin om het leven kwam. Uit de puinhopen kwam een klok tevoorschijn die nog helemaal gaaf was. Een medewerker van de fabriek, de vader van Frits van Weerts, nam de klok mee. Het geruststellende tikken en luiden brengt hem terug naar zijn kindertijd. Inmiddels is Frits’ dochter de gelukkige eigenaar van de klok. De klok is door ons gefilmd en is als digitaal beeld, met commentaar van Frits, te zien in de tentoonstelling in het binnenvaartschip Oostenwind. Achter een deurtje in de fysieke klok liggen nu alleen nog krantenberichten over het noodlottige ongeval bij de meelfabriek. Een usb-stick met de film wordt daaraan toegevoegd. Zo wordt de tijd doorgegeven, via de klok zelf en de vele verhalen die erover bestaan.
In Weert hadden we nog een prachtige filmdag. We filmden hier twee schippersdochters: Diana Peskens en Marja Meulen. Diana komt uit een schippersgeslacht en heeft een boek geschreven over het leven van haar moeder, die in haar eentje, met haar pasgeboren kind, met het binnenvaartschip naar haar man voer. Omdat het schip was ingevroren, is Diana op de Zuid-Willemsvaart geboren. Ook Marja is opgegroeid op een schip, maar haar vader was in dienst van de Zinkfabriek aan het kanaal. Ze heeft goede herinneringen aan het Verliefdenlaantje, zwemmen in het kanaal en dobberen in bootje dat met wat water was omgetoverd tot minizwembadje. Dat er af en toe een dood varken voorbij kwam drijven, mocht de pret niet drukken.
Frits en Pop van Weerts (linksboven), Frits en de klok (rechtsboven), dobberen op het kanaal (linksonder) en schipperskinderen op het dek van hun schip (rechtsonder)
Biografie van een schip
Met filmer Esgo Klein togen we naar Harlingen om Geert en Anneke Veenstra, de vorige eigenaren van binnenvaartschip Oostenwind, te filmen en interviewen voor Dat Wat Blijft. Onze laatste film wordt een biografie van het schip, een spits voor de kenner. Bart Verkade, de huidige eigenaar, gaan we nog filmen tijdens het varen met de Oostenwind. Alles lijkt samen te komen in deze film: de dingen die blijven en voorbijgaan, de liefde voor het schip, het reizen, de vrijheid en de eenvoud.
Foto's van Geert Veenstra's verleden als visser en schipper
Dat Wat Blijft in de media
Ce Qui Reste
Ook in Wallonië kan Dat Wat Blijft – of Ce Qui Reste, zoals ons project in het Frans heet – op de nodige aandacht rekenen. Zo bracht VVV Liège de expositie in het Musee de la Vie Wallone via Facebook onder de aandacht.
Oproep: spierballen gezocht
Wil je ook een steentje bijdragen aan Dat Wat Blijft? Dat kan! We zoeken sterke mensen die op 20 juli van 10:30 tot 14:00 tijd hebben om in Veghel te helpen met het nodige sjouwwerk. Meer weten? Neem contact met ons op.
Dat Wat Blijft is een cultuurhistorisch kunstproject van beeldend kunstenaar Monique Broekman en co-curator en onderzoeker Alexandra van Dongen, in samenwerking met cameraman Esgo Klein, meubelmaker en tentoonstellingbouwer Jan van Hees en productieleider Heleen Moors. Onderdeel van het project is een tentoonstelling op een binnenvaartschip op de Zuid-Willemsvaart. Ondernemers en (oud-)kanaalbewoners leveren hier steeds een belangrijke bijdrage aan. De eerste editie vond begin juni 2019 plaats in Den Bosch. Tot en met 2022 vaart het schip via verschillende locaties naar Luik.
Van eind maart tot eind april stond de Dat Wat Blijft-kanaalkast bij het Cultureel Centrum in het Belgische Neeroeteren. Er staan weer veel bijzondere objecten in de kast. Zo gaf Elise Labiaux een prachtig tinnen bordje van het Musée de la Vie wallonne in Luik in bruikleen. Hierop staat een van de Luikse botteresses, vrouwen die meegroeven aan het kanaal bij Maastricht. Van het Aquarium-Museum kregen we zebramossels. Ronny Witting van heemkundekring Wotra vulde de kast met het verhaal over en brokstukken van een vliegtuig dat in de Tweede Wereldoorlog is neergestort bij de Zuid-Willemsvaart in Neeroeteren.
Ook in Neeroeteren, onderdeel van de gemeente Maaseik, organiseerden we een inspiratiebijeenkomst. Dit keer in samenwerking met heemkundekring Wotra, Musea Maaseik en de gemeente Maaseik. Schepen (wethouder) Myriam Giebens opende de bijeenkomst, Alexandra van Dongen en Monique Broekman vertelden over Dat Wat Blijft, kanaaldichter Rick Terwindt verzorgde de poëtische omlijsting en Jos Zoons van Wotra verhaalde geanimeerd over de betekenis van het kanaal voor Neeroeteren.
Vanuit de zaal kwamen bijzondere objecten tevoorschijn. Gaspar Haldermans had bijvoorbeeld een maquette van een draaibrug in Dilsen meegenomen. En Rik Nulens verraste met een klein doosje zebramossels. Deze exotische mossel is vernoemd naar een apotheker uit Maaseik die hem het eerste in de Zuid-Willemsvaart vond.
Ronny Witting van Wotra kan geweldig vertellen over zijn overgrootvader die vluchtelingen in de Eerste Wereldoorlog de grens over hielp via een duiker over de Zuid-Willemsvaart. De film over Ronny's verhaal zal te zien zijn in onze reizende tentoonstelling.
In de vorige nieuwsbrief meldden we per abuis dat Ronny bezig is met een maquette van de vluchtroute. Deze maakte hij al in 2015. Ronny werkt nu aan een maquette van de Geisteren/Voorshoven-draaibrug rond 1930.
Het botteressenbordje (links), de maquette (rechts) en Ronny Witting bij het kanaal (onder)
Van Neeroeteren naar Luik
Op 24 april is de Kanaalkast verplaatst van het Cultureel Centrum in Neeroeteren naar het Musée de la Vie wallonne in Luik. QR-codes verwijzen naar Franstalige, door Luikse mensen ingesproken verhalen over de objecten. Ook spelen twee in het Frans vertaalde films in de kast. Over Sven Assink, die in het douanehuis van zijn grootvader op de grens van Maastricht woont. En over Wim Dijkman, die vertelt over de Maastrichtse industrieel Petrus Regout.
De kanaalkast in het Frans
Gedicht Rick Terwindt
Zebramossel gestreept
ga je het leven door
Via Wolga dwars door Donau,
kom je ook hier voor
Als bandiet binnen-
gedrongen verdring je
Door 200 jaar tijd
heen verving je
Generatie op
generatie
Vervangbaar maar
met variatie
Hoe we ook veranderen,
voorrang blijven we verlenen
Aan de zebramossel, hier
over 200 jaar nog niet verdwenen
Subsidies, sponsors en samenwerking
Dat Wat Blijft-collector's items
De Nationale Luciferfabriek aan het kanaal in Weert produceerde niet alleen lucifers maar ook heuse collector's items: de luciferdoosjes met filmsterren waren zeer populair. Dat Wat Blijft blaast deze traditie nieuw leven in: binnenkort bieden we bijzondere luciferdoosjes met schilderijen van de expositie aan. Interesse? Bestel dan de set van zes exemplaren voor 15 euro. Dat kan via info@puckworks.nl. Hiermee steun je meteen ons project.
Luciferdoosjes met schilderijen die zijn geïnspireerd op de patronen van Vlisco, een textielfabriek langs de Zuid-Willemsvaart in Helmond. Ontwerp: Nicole Smans
Kanaalverhalen
Botteresses in Luik
Onlangs hadden we een geweldige draaidag in Luik, waar we gastvrij werden ontvangen door Nicole Schmit. Van Nicole en haar volksdansgroep leenden we de kleding en manden van botteresses: sterke Luikse vrouwen die meehielpen bij het graven van de Zuid-Willemsvaart bij Maastricht.
Nicole hielp Suzanne Lhomme, Marie Charlier en Elise Labiaux in de historische kleding. En leerde hen het dialect waarin de botteressen hun marsliederen zongen terwijl ze werkten. Prachtig om deze jonge Luikse vrouwen te zien transformeren tot historische personages. Hun wandeling door Luik, met Musée de la Vie wallonne - Province de Liège als eindpunt, werd een surrealistische performance waarin het heden en verleden samenkwamen. Het riep veel reacties op van mensen die met hen op de foto wilden.
Veel dank aan Elise Labiaux voor de geweldige organisatie van de performance en Nicole, Suzanne en Marie voor hun bijdrage hieraan. De film is eind juni/juli te zien in het binnenvaartschip Oostenwind. Check onze site voor de data en locaties waar je ons kunt bezoeken. Of volg Dat Wat Blijft op Facebook.
Kanaalpils
In 1969 kwam er een einde aan de Wertha Brouwerij in Weert. Vrijwel alle gebouwen, gelegen aan de Zuid-Willemsvaart, gingen tegen de grond. Alleen het kantoor en de Mouttoren bleven staan. In deze prachtige toren, in 1941-1942 ontworpen door de Weertse architect Pierre Weegels, is nu een Werthamuseum in de maak. Initiatiefnemer Huub Raemakers vertelde ons er alles over. Het zou eind juni een mooie aanlegplek kunnen zijn voor ons tentoonstellingsschip Oostenwind.
We bezochten ook de Weertse stadsbrouwerij die nu is gevestigd in de voormalige ijzergieterij. Daar maken ze heel bijzondere biertjes die zijn geïnspireerd op de (verdwenen) industrie langs het kanaal in Den Bosch. De Zwieëgel – een biertje met een rooksmaak – is gebaseerd op de Nationale Luciferfabriek, waarover we eind juni een film laten zien tijdens de expositie.
De Mouttoren
Sprong in de tijd
Toeval bestaat niet. Bij de zelfscankassa in de supermarkt kwam Monique Broekman historicus Jac. Biemans van het Stadsarchief in Den Bosch tegen. Diezelfde dag stuitte hij in het archief op een kaart uit 1823 waarop de Zuid-Willemsvaart is ingetekend. De supermarkt en het archief zijn buren. Daardoor stond Monique voor ze het wist oog in oog met de bijzondere historische kaart. Een sprong in de tijd: vanuit 2022 kijken naar een kaart die bijna twee eeuwen geleden is gemaakt. Een magisch moment.
De historische kaart van Den Bosch, inclusief Zuid-Willemsvaart, van het stadsarchief 's-Hertogenbosch
Oproep: spierballen en suppoosten gezocht
Wil je ook een steentje bijdragen aan Dat Wat Blijft? Dat kan! We zoeken altijd vrijwilligers die willen helpen met het op- en afbouwen van de varende expositie. Ook supposten zijn zeer welkom. In juni meren we aan in Weert. Meer weten? Neem contact met ons op.
Dat Wat Blijft is een cultuurhistorisch kunstproject van beeldend kunstenaar Monique Broekman en co-curator en onderzoeker Alexandra van Dongen, in samenwerking met cameraman Esgo Klein, meubelmaker en tentoonstellingbouwer Jan van Hees en productieleider Heleen Moors. Onderdeel van het project is een tentoonstelling op een binnenvaartschip op de Zuid-Willemsvaart. Ondernemers en (oud-)kanaalbewoners leveren hier steeds een belangrijke bijdrage aan. De eerste editie vond begin juni 2019 plaats in Den Bosch. Tot en met 2022 vaart het schip via verschillende locaties naar Luik.
De voorbereidingen voor verschillende Dat Wat Blijft-activiteiten zijn in volle gang. Zo staat er op 27 maart om 14:00 uur een inspiratiebijeenkomst in Neeroeteren, een van de stops van de varende tentoonstelling, op het programma. In het Cultureel Centrum verzorgen Jos Zoons, lid van de heemkundekring Neeroeteren, kunsthistoricus Alexandra van Dongen en beeldend kunstenaar Monique Broekman lezingen over de geschiedenis van het kanaal. Kanaaldichter Rick Terwindt tekent voor een poëtische omlijsting van de bijeenkomst. Iedereen is van harte welkom. Aanmelden kan tot uiterlijk 24 maart via info@puckworks.nl.
We zijn ook druk in overleg over de programmering in de zomer. Festival Fabriek Magnifique en de gemeente Meierijstad zetten groots in op de viering van 200 jaar Zuid-Willemsvaart. Dat Wat Blijft is daar onderdeel van. Met onze partners Musée de la vie Wallonne, Museum W, de gemeente Maaseik/Neeroeteren, Musea Maaseik en de heemkundekring Wotra geven we invulling aan het participatieve tentoonstellingsprogramma. Ook met Phoenix Cultuur sparren we over de samenwerking en programmering.
Monique Broekman en ontwerper Nicole Smans gaan ansichtkaartenmapjes over Dat Wat Blijft maken. Op de kaarten zijn schilderijen en borduurwerken te zien. Wie zo’n mapje koopt, à 25 euro voor 14 kaarten, investeert meteen in een publicatie over Dat Wat Blijft. En wordt uitgenodigd voor de presentatie van deze publicatie op 18 december in de Statenzaal van het Noordbrabants Museum in Den Bosch. Mail info@puckworks.nl om ze alvast te bestellen. De kaarten kunnen tijdens de expositie in Weert, of bij een andere locatie waar Dat Wat Blijft aanmeert, opgehaald worden.
Vanaf 1 december wordt de verzamelde lading verfilmde verhalen, objecten, schilderijen, gedichten en andere documenten gelost in een totaalinstallatie die is te zien en beleven in het Koetshuis van het Noordbrabants Museum.
In de volgende nieuwsbrief presenteren we ook een ander collector’s items die we in het kader van crowdfunding gaan verkopen.
Een greep uit de Dat Wat Blijft-ansichtkaarten
Subsidies, sponsors en samenwerking
Geschiedenis borduren
Tijdens de Dat Wat Blijft-tentoonstelling in Veghel zag Jule van Heeswijk een foto van de heilige mis van haar broer Vic, die later in Congo is vermoord. Jule heeft prachtig geborduurd over een print van deze foto op linnen. Haar borduurwerk is deze zomer te zien in Weert, Neeroeteren, Luik en Veghel. Ook een aantal Belgische vrijwilligers gaat mee borduren over historische foto’s van de Zuid-Willemsvaart.
Detail van het borduurwerk van Jule van Heeswijk (linksboven), borduurpakketjes voor de Belgische vrijwilligers (linksonder) en Maria van Lei de Gies, borduurster uit Neeroeteren (rechts).
Kanaalverhalen
Brokstukken van een verleden
De overgrootvader van Ronny Witting van de heemkundekring Wotra in Neeroeteren was passeur: tijdens de Eerste Wereldoorlog hielp hij vluchtelingen via een lage duiker over de Zuid-Willemsvaart naar het neutrale Nederland. Ronny maakt hier een maquette van. Neeroeteren speelde ook rol in de Tweede Wereldoorlog. In die tijd stortte er een B-17-vliegtuig neer. Ronny en zijn collega Arnaud Grispen hebben de brokstukken gevonden. Zowel de maquette van de vluchtroute als de brokstukken van het vliegtuig zijn onderdeel van onze tentoonstelling.
Maquette van de vluchtroute in wording
Venster op een jeugd op het water
Voor schipperskind Diana Peskens Wijbrandi was de Zuid-Willemsvaart heel belangrijk. Haar ouders vaarden hun hele werkende leven met cement over het kanaal naar Maastricht. Door de strenge winter en ijsvorming konden haar ouders niet verder en is Diana 'per ongeluk' op 19 maart 1947 in het Oude Bassin in Weert geboren. Eenmaal getrouwd met een jongen van de wal kwam ze in de buurt van deze plaats te wonen en werken. Scheepsattributen op haar dressoir herinneren nog aan haar jeugd op het water. Een mooi verhaal dat we deze zomer laten zien op de tentoonstelling.
Het schip van de ouders van Diana (links) en de scheepsattributen op haar dressoir (rechts)
Post uit Maastricht
Mooie post van Carlien in onze brievenbus. Zij woont op een baquet de Charleroi, een historisch schip uit 1919 dat in de woonbotenbuurt in Maastricht ligt. Met ons schip Oostenwind, en schipper Bart Verkade aan het roer, meerden we vorig jaar aan in deze stad. Op de foto van Carlien zijn we – tussen prachtige herfstkleuren – onderweg naar het Sphinxkwartier. Daar nodigden we mensen uit om onze varende tentoonstelling te bezoeken.
Ceci n'est pas un logo
Als we naar Wallonië varen, moet het logo van Dat Wat Blijft natuurlijk ook op zijn Frans mee.
Ontwerp: Nicole Smans
Zebramossels
In 1834 is de eerste zebramossel gevonden in de Zuid-Willemsvaart. Deze exotische mossel is via verschillende waterwegen in het kanaal beland. Het Aquarium-Museum van Luik stelt een aantal exemplaren beschikbaar voor onze tentoonstelling.
In de media
VRT, de Vlaamse publieke omroep, schreef een mooi artikel over het 200-jarige bestaan van de Zuid-Willemsvaart, de reizende tentoonstelling en het bezoek van het schip aan Neeroeteren. Ook erg leuk: aandacht voor Dat Wat Blijft in het blad Kampeerauto. Alle kampeerders – en alle niet-kampeerders trouwens ook – zijn eind juni welkom op Camperplaats Weert, waar we dan, in samenwerking met Museum W, aanmeren met het schip.
Dat Wat Blijft in Kampeerauto
Oproep: spierballen en suppoosten gezocht
Wil je ook een steentje bijdragen aan Dat Wat Blijft? Dat kan! We zoeken altijd vrijwilligers die willen helpen met het op- en afbouwen van de varende expositie. Ook supposten zijn zeer welkom. In juni meren we aan in Weert. Meer weten? Neem contact met ons op.
Dat Wat Blijft is een cultuurhistorisch kunstproject van beeldend kunstenaar Monique Broekman en co-curator en onderzoeker Alexandra van Dongen, in samenwerking met cameraman Esgo Klein, meubelmaker en tentoonstellingbouwer Jan van Hees en productieleider Heleen Moors. Onderdeel van het project is een tentoonstelling op een binnenvaartschip op de Zuid-Willemsvaart. Ondernemers en (oud-)kanaalbewoners leveren hier steeds een belangrijke bijdrage aan. De eerste editie vond begin juni 2019 plaats in Den Bosch. Tot en met 2022 vaart het schip via verschillende locaties naar Luik.
Dat Wat Blijft bijeenkomst in Neeroeteren (B) 27 maart 14 uur
15 maart 2022
Een schilderij voor de 100 jarige wijk De Muntel in Den Bosch
7 februari 2022
Van woningbouwcorporatie Zayaz in Den Bosch kreeg ik de opdracht een mural te maken voor de jarige 100 jarige wijk de Muntel. Het werk is geplaatst op een speeluitleen De Hobbel op het Taxandriaplein. Ik heb oproepen gedaan voor foto's van spelende kinderen door de tijden heen in deze wijk. Van deze foto's heb ik een compositie gemaakt waarin ik de kinderen vanuit het verleden in zwart wit heb geschilderd en de hedendaagse in kleur. Het is een ovaal formaat geworden waar twee meisjes uit weg lijken te rolschaatsen. Ik heb het heden zo met het verleden verbonden als een ode aan het spelende kind dat we allemaal geweest zijn.
Materiaal is acrylverf op watervaste multiplex, gevernisd en een anti grafity coating, formaat 200 cm x 400cm.
Nieuwsbrief 14 Dat Wat Blijft
2 februari 2022
*|MC:SUBJECT|**|MC_PREVIEW_TEXT|*
Nieuwsbrief 14 - februari 2022
Dat Wat Blijft in Luik en Neeroeteren
Monique Broekman, Alexandra van Dongen en Elise Labiaux zijn in december, met financiële ondersteuning van de Proeftuin Internationalisering van de provincie Noord-Brabant, op werkbezoek geweest naar Luik en Neeroeteren, een deelgemeente van de stad Maaseik.
Elise hebben we leren kennen als vrijwillige Dat Wat Blijft-suppoost in Maastricht. Zij heeft daar de master Arts and Heritage gedaan. Elise is een echte bruggenbouwer. Ze woont in Luik en is dus Franstalig, maar ze spreekt ook Nederlands.
In Luik brachten we onder andere een bezoek aan onze enthousiaste samenwerkingspartner Musée de la Vie Wallone, waar we – met vertaalwerk van Elise – de laatste stand van zaken rondom Dat Wat Blijft presenteerden. Onze kanaalkast krijgt in april 2022 een plek in het museum, en mogelijk ook in de lokale bibliotheek. Zo kunnen ook de Luikenaars hun kanaalverhaal delen.
De volgende stop: Port des Marchatous, de haven van Luik, waar we op zoek gingen naar geschikte aanmeerlocaties. Daar zagen we een spits, hetzelfde type schip als de Oostenwind, het binnenvaartschip dat het decor vormt voor Dat Wat Blijft. We klopten aan en werden gastvrij ontvangen door Eric Lefevre en zijn vrouw, die ons veel wisten te vertellen over de technische zaken rondom het aanmeren in Luik. Hun schip La Ventre de la Baleine is verbouwd tot een theaterzaal met een mooi podium. Onder de naam Compagnie des Quatre Saisons doen ze ook aan straattheater. Genoeg aanknooppunten dus om wellicht samen te werken in de nabije toekomst.
Ronny Witting en Jos Zoons van Heemkundekring Wotra en Jacques Dalemans van het Apotheekmuseum in Maaseik zorgden voor een hartelijk welkom in Neeroeteren. We spraken met hen over het plaatsen en tentoonstellen van de kanaalkast en de lezing die we daaraan koppelen.
Potentiële aanmeerlocatie in Luik (boven), het interieur van het schip La Ventre de la Baleine (links) en op bezoek in Neeroeteren (rechts).
Grensoverschrijdend borduren
Via Heemkundekring Wotra ontvingen we prachtige historische foto's van de Zuid-Willemsvaart. Deze beelden worden afgedrukt op linnen. Een enthousiaste groep vrijwilligers in Neeroeteren gaat hierover borduren. De borduurwerken krijgen een plaats op de tentoonstelling in het schip.
Het kanaal wordt gereinigd (foto uit circa 1900).
Kanaalverhalen
Botteresses
In Maastricht hoorden we over botteresses, hardwerkende Luikse vrouwen die met hun zware manden – bottes – op hun rug, onder het zingen van Waalse marsgezangen, meewerkten aan de aanleg van de Zuid-Willemsvaart. Botteresses waren echte nomaden. Zo bezorgden ze ook brieven en namen ze nieuwtjes en verhalen mee van de ene naar de andere locatie. Het Musée de la vie Wallone in Luik heeft een aantal beeldjes van en een historische film over deze zwoegende en zingende arbeidsters in de collectie.
Het huis aan het kanaal
Aan het kanaal in Neeroeteren staat het geboortehuis van de moeder van de Belgische, in Luik geboren veelschrijver Georges Simenon. Hier schreef hij een van zijn 425 (!) romans: Het huis aan het kanaal. Dit huis speelt een belangrijke rol in de Eerste Wereldoorlog. Zo was – en is er nog steeds – een duiker in het kanaal die dienstdeed als vluchtroute. De vluchtelingen die via het kanaal naar het neutrale Weert wilden, verbleven eerst een tijdje in het huis. Vervolgens nam een gids ze mee naar het nabijgelegen bos om de Nederlandse grens over te steken. Niet iedereen overleefde een vluchtpoging. Zo werd de 18-jarige Raoul Nahon uit Luik in 1915, in de nacht van 6 op 7 juli, doodgeschoten door de Duitsers.
Meer weten over het werk en leven Simenon, die naar eigen zeggen met tienduizenden vrouwen – volgens zijn derde echtgenote waren het er ‘slechts’ 1.200 – gedeeld zou hebben? Luister dan deze literaire podcast of lees een interview van Ischa Meijer.
Ronny Witting laat zien hoe krap de duiker annex vluchtroute onder het kanaal in Neeroeteren is (boven) en een door Ronny gemaakte maquette van de duiker (onder).
Wereldreiziger
In het Apothekersmuseum in Maaseik is de eerste, door een apotheker in de Zuid-Willemsvaart gevonden zebramossel (1834) te bewonderen. Deze exotische mossel komt uit het Ponto-Kaspische gebied in het zuiden van Oost-Europa. De nieuwe kanalen verbonden vele waterwegen met elkaar, waardoor ook mosselen naar nieuwe gebieden konden reizen, zoals ook in deze video is te zien. Leuk weetje: de naam van de apotheker die de mossel vond, is Dreissens. Aan hem danken we de wetenschappelijke geslachtsnaam Dreissena polymorphd.
Oproep: spierballen en suppoosten gezocht
Wil je ook een steentje bijdragen aan Dat Wat Blijft? Dat kan! We zoeken altijd vrijwilligers die willen helpen met het op- en afbouwen van de varende expositie. Ook supposten zijn zeer welkom. In juni meren we aan in Weert. Meer weten? Neem contact met ons op.